Η «ψυχή» του δέντρου στην ελληνική παράδοση

φωτογραφία: http://www.vizionario.it/gli-ulivi-secolari-del-salento/

Η ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΔΕΝΤΡΟΥ
«Ο ελληνικός λαός έχει πλάσει πολλές και πολύμορφες παραδόσεις και δοξασίες, ανάμεσα σχετικές με το φυτικό του βασίλειο. Τρέφει ο λαός ιδιαίτερη αγάπη ιδίως στα δέντρα, που μάλιστα την εκφράζει με την παροιμία : «Όποιος αποκτήσει χίλια δέντρα, πάει στον παράδεισο».

Σε πολλές περιοχές πίστευαν ότι τα δέντρα είναι στοιχειωμένα, δηλαδή ότι είναι φωλιές στοιχειών, τα οποία ταυτίζονται μαζί τους και αποτελούν την ψυχή τους. Πίστευαν ακόμη ότι όταν κόβονται ή όταν ξεριζώνονται, τα δέντρα πονούν σαν ζωντανά όντα, και ότι βλάπτουν εκείνους που επιχειρούν τούτο.
Στη Σάμο υπάρχει η εξής παράδοση: «Στο χωριό της Λέκας βρίσκονται πολλά πλατάνια, μεγάλα και φουντωτά, αλλά κανείς δεν τολμά να βάλη απάνω τους τσεκούρι ή πριόνι. Μια φορά θέλησε ένας γεωργός να κόψη ένα απ’ αυτά τα πλατάνια, αλλά το στοιχειό του δέντρου τον εσκότωσε».
Επίσης, στην Κοζάνη της Μακεδονίας διατηρείται η εξής παράδοση:
«Τα μεγάλα και παλιά δέντρα είναι στοιχειωμένα και οι άνθρωποι αποφεύγουν να κάθουνται πολλή ώρα αποκάτω απ’ αυτά, ή να κοιμούνται στον ήσκιο τους, για να μην πάθουν. Κι όταν κόβουν κανένα από αυτά οι ξυλοκόποι και το ιδουν ότι γέρνει να πέση, πέφτουν μπρούμυτα κατά γης και δεν βγάνουν μιλιά, για να μην τους εννοήση η ψυχή του δέντρου όταν θα βγαίνη, πως είναι εκεί και, καθώς είναι αγανακτισμένη, τους λαβώση. Και στον κορμό στην μέση, όταν τον κόβουν, βάνουν μια πέτρα, για να εμποδιστή και να μην εβγή με ορμή η ψυχή του δέντρου. Γιατί αλλιώς θα τους κάμη κακό και θα τους κοψομεσιάση και θα έχουν πόνους δυνατούς στη μέση».
Όμοια και στα Τρίκαλα Κορινθίας λέγεται η εξής παράδοση : «Πολλά δέντρα θεριακωμένα και μοναχικά είναι στοιχειωμένα και το καθένα το φυλάει το στοιχειό του, γι’ αυτό κανείς δεν κοιτάει να τα πειράξη. Και γνωρίζεται εύκολο ποιο δέντρο στοιχειώνει, γιατί μεγαλώνει πρόωρα και δυναμώνει πολύ. Όποιος φυτέψει τέτοιο δέντρο θα πεθάνη, γιατί, χωρίς άλλο, θα τον πνίξη το στοιχειό».
Κάποιες από αυτές τις παραδόσεις αποτελούν πιστές επιβιώσεις δοξασιών των αρχαίων Ελλήνων.
Κατά τους αρχαίους ελληνικούς μύθους , αυτός που θα επιχειρούσε να κόψη ιερό δέντρο, ετιμωρείτο θανάσιμα από την ψυχή του δέντρου. Σε νομίσματα των Μύρων της Κιλικίας απεικονίζονται δύο δράκοντες, που εξορμούν από ένα ιερό δέντρο Σατύρων, οι οποίοι επιχείρησαν να το κόψουν. Οι δράκοντες αυτοί είναι ολοφάνερο ότι αντιστοιχούν με τα στοιχειά των σύγχρονων δοξασιών. Οι αρχαίες Αμαδρυάδες, εξ άλλου, γεννιόντουσαν η καθεμιά σε μία δρυ και πέθαιναν μαζί της. […]»
Α
πόσπασμα από: Ελλάς, Μεγάλη εικονογραφημένη Λαογραφία-Γεωγραφία Ῑστορία, Κ. Ρωμαίου, 1969